ScreenKrant - Kennisfestival Utrecht Creatieve en Sociale Slimme Stad - 21, 22, 23 juni 2018
“Er bestaat een stad in jouw verbeelding”

Bart van Rosmalen en Anouk Saleming, performance kunstenaars

Over het Kennisfestival Utrecht Sociale en Creatieve Slimme Stad

21, 22, 23 juni 2018



Als je deze pagina niet horizontaal
kunt scrollen klik dan hier
SMART CITY OPENDE MIJN OGEN

Waar Utrecht om herinnerd zal:
Het eerste Slimme Stad KennisFestival!
Het wilde beest genaamd Big Data
Weinig bekend en vaak non grata
Is stevig bij de kop gevat
Met vragen en problemen zat
Een wereld valt er nog te winnen
Maar het gaat om het beginnen
Een slootwater-App voor onderzoek
Slim ontbiten met Kenniskoek
Duurzaamheid van groot belang
En kunstenaars, niet als behang
Maar als creatieve geesten
In gevecht met data beesten
Ethiekdilemma’s in overvloed
Is vooruitgang altijd goed?
Is Slim ook Wijs, daar in Smart City?
Vast niet altijd, it is a pity.
Een Heilige Avond is theater
Om na te denken over later
Vrijheid versus veiligheid
Is bepaald geen kleinigheid
Maar een link met De Slimme Stad
Kwam pas door het Festival op mijn pad
Mogen velen na mij zich realiseren:
Op Big Data gebied valt immens veel te leren!

Pim Wallis de Vries, theaterproducent

Introductie


Het kennisfestival over Utrecht als creatieve en sociale slimme stad, dat het Cartesius Museum (CAMU) op 21, 22 en 23 juni organiseerde, is een groot succes geworden. Drie dagen lang is de ‘slimme stad’ gehackt uit de onzichtbare klauwen van de Big Tech en de anonieme ambtenarij. De 250 bezoekers, inleiders en kunstenaars hebben uiteindelijk de formule gevonden om met elkaar Utrecht als slimme stad opnieuw uit te vinden. Al enige jaren heeft het begrip slimme stad zich genesteld op enkele platforms, maar actieve bewoners en kunstenaars bleven uit het zicht. Daar heeft het kennisfestival fundamenteel verandering in gebracht. Met rondetafels, werkgroepen, optredens van kunstenaars en ongebruikelijke publieksevenementen als het smartphone free maken van de tuinen van Utrecht. Natuurlijk is een geheel eigen, Utrechtse stempel gedrukt op wat ingewikkeld klinkt als ‘smart cities’. In een slimme stad worden Big Data verzameld via camera’s, sensoren en datasets om de stad goed te kunnen besturen en voorzieningen een beter bereik te geven.

Theorie en praktijk
Dat is in ieder geval de theorie die voor een deel ook in de praktijk wordt gebracht. Het zijn vooral hightech bedrijven en ambtelijke diensten die de slimme stad vormgeven. Maar er zijn ook schaduwzijden, bijvoorbeeld over de bescherming van persoonsgegevens, de onduidelijkheid omtrent het eigenaarschap van deze gegevens, het monopolie van internationale data-bedrijven en een kunstmatige intelligentie rond algoritmen die zich buiten elke (lokale) democratische controle om ontwikkelt.

Utrecht als wijze stad?
In deze screenkrant vertellen de belangrijkste bouwers van het kennisfestival op verzoek van CAMU wat hen beweegt en hoe zij uitdrukking geven aan creativiteit en nieuwe ideeën en waar zij kanttekeningen plaatsen om van Utrecht geen slimme, maar vooral een wijze stad te maken. Een stad waarin de Utrechtse bevolking samen met kunstenaars en ontwerpers de richting bepaalt. De bouwers is gestimuleerd de vrijheid te nemen om op een zeer persoonlijke manier te reflecteren. Het resultaat, met de rubrieken Data, Smartphone Free, Ruimte in de stad, Vrijheid versus Veiligheid en My/Our Hacking, laat een screenkrant zien die uniek is in het geheel aan bronnen over de slimme stad.

Safe the Date: Een buitendag op vrijdag 21 juni 2019
In 2019 zetten we gezamenlijk een volgende stap: op vrijdag 21 juni organiseert het Cartesius Museum een speciale buitendag over de relatie kunst, technologie en de kwaliteit van leven ‘beyond the smart city’. Met kunstenaars, ontwerpers en onderzoekers in een reflectieve en verbeeldende rol. De dag wordt door de conservatoren van het Cartesius Museum en creatief professionals voorbereid op 21 maart 2019.

Moge deze screenkrant tot inspiratie dienen om uiteindelijk Big Data in dienst te stellen van een creatieve en inclusieve samenleving, onder de hoede van onze gezamenlijke democratische betrokkenheid.
Neem vooral contact op met het Cartesius Museum om samen te werken bij het realiseren van nieuwe initiatieven en projecten.

De redactie
Giep Hagoort (tekst), Hanke Drop (advies) en Erik Uitenbogaard (vormgeving)


Feiten en cijfers Kennisfestival Utrecht Creatieve en Sociale Slimme Stad, 21, 22, 23 juni 2018
Initiatief en realisatie: Cartesius Museum
Aantal bezoekers: 240
Aantal eigen evenementen: 12
Gemiddeld aantal bezoekers per evenement: 20
Korte contacten/gesprekken op de Smartphone Free tuinen van Utrecht Natuurlijk: 40
Aantal deelnemende kunstenaars/ontwerpers: 15
Aantal deelnemende inleiders/trainers: 14
Aantal meewerkende organisaties: 18
Ondersteunende websites: 7, tevens aandacht via twitter, facebook en instagram
Festivalhub: Ateliers 16X/Staalhouwerij, Werkspoorkwartier
Beschikbaar budget: € 9.000,-
www.cartesiusmuseum.org

Inhoud

• DATA
• SMARTPHONE FREE
• RUIMTE IN DE (SLIMME)
    STAD
• VRIJHEID VERSUS
    VEILIGHEID
• MY/OUR HACKING

Beginnen met een goed Ontbite

Door ERIK UITENBOGAARD

E-mailen, sms-en, surfen via internet, vrijwel iedereen is vertrouwd met het gebruik van digitale communicatie. Waar we meer en meer mee worden geconfronteerd is dat we daarbij een zeer nauwkeurig spoor achterlaten. Hoe kan dat? Ik bekijk op internet informatie over Malta en prompt word ik op andere websites en in via emails achterna gezeten met reclames over Malta!
Met het digitale ontbite op vrijdagochtend 22 juni en zaterdagochtend 23 juni hebben we laten zien hoe dit werkt. Wat slepen we aan informatie over onszelf mee over het internet? En wat bewaart mijn eigen computer allemaal om die informatie vervolgens automatisch weer te delen met websites die we bezoeken? Een verontrustende realiteit. Net als in het openingsessay van het kennisfestival op donderdagochtend 21 juni waarin Giep Hagoort heeft laten zien hoe het concept van de slimme stad ons dagelijks leven indringend beïnvloedt maar dat hier politiek nog veel te weinig regie op wordt gevoerd.
Big data is serieuze business, met name voor het gespecialiseerde bedrijfsleven maar zeker ook voor de overheden die veel van deze data produceren en beheren. Een zo rijk gevulde bron dat misbruik of zelfs onzorgvuldigheid ernstige consequenties kunnen hebben. De ontbites waren slechts virtueel. En toch: zo zout hadden de meesten het nog niet gegeten.

De Ontbites en het Openingsessay zijn digitaal bereikbaar via:

Ontbite #1

Ontbite #2

Openingsessay

DATA

DE GRIJSTINTEN VAN DE SLIMME STAD

Door PETER PELZER

We kunnen ons maar moeilijk een voorstelling maken van de slimme stad van de toekomst. Aan de utopische kant komen we niet veel verder dan een vooral op efficiency gestoelde metropool die techreuzen ons voorschotelen, of juist een bottom-up wereld vol Willie Wortels die zelf de stad maken. Aan de dystopische kant worden diezelfde techreuzen verketterd om hun gebrek aan respect voor privacy en de manier waarop de wezenskenmerken van de stad – diversiteit, schuring – door allerlei slimme ICT worden weggepoetst. Dat brengt ons niet veel dichter bij een visie op de slimme stad Utrecht, laat staan bij een voldragen kennisagenda. Hoe dan wel verder?
It’s easier to imagine the end of the world than to imagine the end of capitalism, is een gevleugelde uitspraak. Hiermee wordt bedoeld dat het kapitalisme zo vervlochten is met ons huidig system dat we er niet buiten kunnen denken. Onze woorden, ons liefhebben, onze stedenbouw, alles is doordrenkt met de logica van vraag en aanbod. Of zoals Margaret Thatcher het puntig zei: There is no alternative.
Toch is er een mooie roman die wel degelijk zo’n alternatief schetst. The Dispossessed heet het, geschreven door de fantastische Ursula Le Guin. Dit boek vertelt het verhaal van twee planeten Anarres en Urras. De één (Urras) lijkt een beetje op de aarde zoals we die nu kennen: dichtbevolkt, vruchtbaar en met een belangrijke rol voor het kopen van spullen. De ander (Anarres) is een dorre, dunbevolkte planeet waar vluchtelingen van Urras wonen. Ze zijn vrijwillig gevlucht, omdat ze op Urras een planeet konden opbouwen waar iedereen echt gelijk en vrij is. Mannen en vrouwen zijn volledig hetzelfde, namen worden willekeurig door een computer gegenereerd, relaties zijn open tenzij je dat anders wilt en bezit bestaat vanzelfsprekend niet. Anarres is zeker niet perfect. Het leven is er hard en eentonig. Mensen die boven het maaiveld uitsteken (zoals de hoofdpersoon in het boek) worden tegengewerkt. Wel is de beschrijving van de planeet plausibel; je zou best kunnen voorstellen dat zo’n planeet bestaat. Het is een ambigue utopie.
En dan komen we bij de moraal van dit stukje en zijn we terug bij de slimme stad. The Dispossessed leert ons over het belang van de grijstinten. Van verhalen over de toekomst die niet helemaal perfect zijn, worden ze immers saai. Het gaat erom dat de grijstinten, de voor- en nadelen en dilemma’s zichtbaar worden. Als Le Guin dat kan voor zoiets gigantisch en ongrijpbaars als kapitalisme, dan moeten wij dat toch ook wel kunnen voor de slimme stad Utrecht?

Peter Pelzer, onderzoeker en docent aan de Universiteit Utrecht, nam als werkgroepleider actief deel aan een kennissessie van Albert Meijer, hoogleraar Innovatie Publiek Management. Tijdens het kennisfestival presenteerde Albert Meijer vier kennisvragen voor een kennisagenda voor de slimme stad. De kernpunten van de agenda waren: 1. Hoe de relatie harde en zachte kennis vorm te geven?; 2. Hoe komen we van experimenten naar grootschalige veranderingen?; 3. Hoe de besluitvorming te democratiseren?; 4. Welke ethische keuzen liggen verborgen in de technologie van de slimme stad?
In vier werkgroepen zijn de vragen verder verkend. Peter Pelzer riep de deelnemers op om ook in beelden te denken – zie voorgaand ook zijn opmerkingen over de grijstinten van de slimme stad. En zo ontstonden voor de slimme stad metaforen als respectievelijk de kookpot, met als vraag of data ondersteunend (voor de kok) of besluitvormend (geen kok) zijn. Het spinnenweb waarin de spin ook de kwaliteit van ‘afschalen’ verstaat. Het kringgesprek per wijk, geleid door een ‘talking stick’ op weg naar een ‘slimme democratie’ en de mozaïek, die moet gelden als het nieuwe (digitale) marktplein waar de manifestatie van en over waarden centraal staat.
De resultaten werden van commentaar voorzien door Paul Kouijzer, directeur Bestuurs- en Concernstaf van de gemeente Utrecht, en ambtelijk verantwoordelijk voor het beleid Utrecht als slimme stad. Paul Kouijzer merkte onder meer op dat in alle vier de metaforen een vorm van centrale coördinatie geschetst wordt. Hoe ziet deze coördinatie in Utrecht eruit?
Naast Paul Pelzer leidden ook Sandra Geelhoed, socioloog en onderzoeker aan het kenniscentrum Sociale Innovatie Hogeschool Utrecht , Giep Hagoort (CAMU) en Rene Kooyman (UNITAR) een werkgroep. Sandra Geelhoed bedacht naar aanleiding van haar ervaringen onderstaand statement, geïnspireerd door de beelden van Ousmane Sow, een Senegalese kunstenaar.
Na deze kennissessie besteedden EBU-vertegenwoordigers Heerd Jan Hoogeveen en Jan-Willem Wesseling (Future City Foundation) aandacht aan hun concept om vuistregels voor de bouw van een slimme stad op te stellen. Zij lieten zich daarbij inspireren door een bijdrage van het Rathenau instituut over publieke waarden die bij de bouw in acht genomen moeten worden (www.rathenau.nl/nl/digitale-samenleving/de-slimme-stad-de-praktijk). Eind 2018 hopen zij de definitieve versie van het ‘Bouwbesluit Digitale Stad’ te presenteren.


DE TOEKOMSTVISIE VAN DE INDIAAN

Door SANDRA GEELHOED

Onder het wakend oog van de robot, gesprekken tussen jong en oud. Over onze toekomst met Robo, Nano, Techno, Senso. Bedachte dingen voor ‘t gemak en uitstel van de dood. De wereld wordt steeds kleiner, de aarde is vermoeid. Gaat groei alleen nog over winst?
All things share the same breath – the beast, the tree, the man… the air shares its spirit with all the life it supports”, sprak Chief Seattle in 1854. De machine ademt niet. Big Data heeft geen herinnering aan de strijd om Little Big Horn. De aarde is heden, verleden en toekomst. De bodem van alles wat leeft.
Humankind has not woven the web of life. We are but one thread within it. Whatever we do to the web, we do to ourselves. All things are bound together. All things connect.” Ons web gaat over data, over dingen die eigenlijk niet “zijn”. Dingen die we niet kunnen voelen of aanraken. Dingen die niet leven. Dingen die verbinding zichtbaar maken tussen mensen, hier en daar. Beelden die emoties los maken. Is het nep? Is het echt?
Techniek gaat over sneller, meer, beter, winnen en verdienen. Is dat zo? In wiens belang?
Humans merely share the earth. We can only protect the land, not own it”, zegt Chief Seattle. Laten we de techniek gebruiken om verbinding te vieren en samen verantwoordelijkheid te nemen voor de aarde waarop we wonen. Anders wonen, werken, eten, drinken. Bewust. Met de visie van een Indiaan. “There is no death, only a change of worlds”. Dan lijkt het transhumanisme een absurde opdracht.
Ousmane Sow is een Senegalese kunstenaar (1935-2016). Hij wordt ook wel de beeldhouwer van de menselijke waardigheid genoemd. Zijn bekendste werk is “The Battle of Little Big Horn”, een grote beeldengroep die de slag om de Little Big Horn, tussen de Indianen en generaal Custer van het Amerikaanse leger om het westen te veroveren, verbeeldt. De foto’s hierboven zijn genomen op de expositie van Ousmane Sow op de Pont des Arts in Paris in 1999. Onder: Ousmane Sow in zijn atelier in Dakar (Senegal).

Verbeelding is in de ogen van het Cartesius Museum een noodzakelijke opdracht om de slimme stad ook een creatieve, sociale en wijze stad te doen zijn. De bijdrage van Sandra Geelhoed grijpt daarbij terug op de beelden van Ousmane Sow om in menselijke zin ‘future proof’ te kunnen zijn. Hedendaagse kunstenaars hebben een vergelijkbare opdracht. Zo heeft kunstenaar Frank-Jan van Lunteren van SETUP, een Utrechts medialab voor technologie en cultuur, tijdens de kick-off van het kennisfestival in het inspirerende U-lab van het Provinciehuis een profileringsspel gespeeld met de deelnemers aan de hand van ‘data’. In zijn bijdrage kijkt hij terug op deze ontmoeting. Andere bijdragen kwamen - vaak op uitnodiging van Brett Bannink, beleidsadviseur cultuur van de provincie Utrecht – van Rob Peters, strategisch adviseur informatievoorziening bij de provincie, Martin Jansen, kwartiermaker datagedreven sturing bij de gemeente Utrecht.
Jelle van der Ster, directeur van SETUP presenteerde een ‘discriminerende’ koffiemachine. Deze machine produceert koffie van goede en slechte kwaliteit op basis van een analyse van de postcode van de gebruiker. Een demonstratie van profilering (en mogelijke discriminatie) op basis van data-analyse. Doel van de machine is het vergroten van het bewustzijn over data-gebruik. Ook vertelde hij van een presentatie waarin deelnemers aan een conferentie voor een stelling digital Ja Nee Geen mening konden aangeven over het 100% gebruik van hun data. Op het scherm verscheen een 100% uitslag voor Ja waarna er rumoer in de zaal ontstond. “Sorry” sprak de ontwerper-kunstenaar, maar dat is een kwestie van algoritmen en dit is de uitslag.”
De keuze om de kick-off speciaal in het Utrechtse provinciehuis te houden, is heel bewust gemaakt. Slimme steden zijn vaak naar binnen gericht en houden geen of onvoldoende rekening met hun regionale inbedding. Een slimme stad is een wijze stad als ze ook inzet op samenwerking met de ommelanden om zo een slimme regio te kunnen zijn. Een ‘slimme provincie’ kan bijdragen aan dat proces.

‘IK BEN HET PROFILERINGSALGORITME’

Door FRANK-JAN VAN LUNTEREN

Ik weet dat je gevoelig bent voor autoriteit. Dat je bovenmodaal bent. Vrijgevig, ook. Ik zie dat je twijfelt, meer dan jouw sociale omgeving van jou ziet. Ik weet wie je wantrouwt en wat je van streek maakt. Waar je van droomt, waarvan je wakker ligt. Ik ben het profileringsalgoritme. Zo’n 68 likes, dat is alles dat ik nodig heb om jou te kennen. Maar ik verzamel veel meer. Ik zoek, koop en combineer datasets om jou te doorgronden en te typeren. Daarmee benader ik de waarheid, maar raak hem zelden. Het meeste dat ik van je weet, zijn aannames. ‘Waarschijnlijk’ is goed genoeg om een besluit over jou te maken. Zoveel verschillen we uiteindelijk niet van elkaar...”

“SETUP sprak op het kennisfestival over dataprofiling en automatische besluitvorming. Wat we daar vonden: dat ook overheden en bedrijven zoeken naar manieren om grip te krijgen op ethische vragen. Wat we mee willen geven: dat we niet meer denken in voorstanders en tegenstanders van technologie, innovatie of ‘vooruitgang’. Laten we het technologiedebat depolariseren. Meer instrumenten ontwikkelen om genuanceerd te kijken, scenario’s door te denken en consequenties invoelbaar te maken. Niet alleen denken in termen van privacy of de AVG, maar kijken naar wenselijkheid en menselijke waardigheid. Niet alleen wat er kan, en mag. Maar ook wat we willen. Samen met kunstenaars en ontwerpers blijven we daar aan werken.” www.setup.nl

Tijdens het Kennisfestival is een speciale service gehouden van de Smart City Church. Het motto van de dienst was ‘Velen zijn gehackt, weinigen zijn uitverkoren’. Het gaat hier om een spirituele afsplitsing van het Dataïsme, een religie die de redding van de mensheid verzekerd weet in Big Data, zie daartoe het boek Homo Deus van schrijver Yuval Noah Harari. Onder leiding van de overdenkers Peig Troogah en Eknah Pord werd gedanst met Robosapien en werden teksten voorgedagen van Johan Huizinga uit zijn Homo Ludens en van de genoemde Harari. Tijdens de dienst heeft Astrid Elburg – nu als Dirtsa Gruble – de hoofdoverdenking Soldata!!! uitgesproken. Enkele fragmenten van haar volgen hierna. Hoofd koorzang was Lerak Nessnaj. Dramaturgische adviezen werden gegeven door Wilmie Voortman, theatermaker bij het Utrechtse Stut. Haar eigen bijdrage is te vinden onder de rubriek My/Our Hacking. Na de tekst van Dirtsa Gruble worden de gezangen van Eknah Pord weergegeven.

SOLDATA!!!

Door DIRTSA GRUBLE

Stel je voor: stap uit je comfortzone, gebruik je verbeeldingskracht, stap uit het normale denken, daar zit jouw Genius, jouw spelende kracht, jouw Homo Ludens.
Oefening:
1. Wat is het enkelvoud van data? Datum! (een gegeven of feit [in het Grieks]).
Gedachtenoefening:
2. Zijn wij gedateerd? Zijn wij een gegeven? Een feit?
Gevoel
3. Welk gevoel bekruipt ons bij Big Data?
Voelen wij ons Bespied, Bespeeld, Onderworpen, Gemanipuleerd? Bewaakt?
Dan ontstaat er behoefte aan bescherming en verdediging. Ik denk dan meteen aan een soldaat. De vrouwelijke vorm van soldaat is soldate
Wat is het meervoud van Soldate?
Soldata!!
Als je soldata hebt heb je ook een basis nodig:
Een Database.
Dat is: georganiseerde informatie, elektronisch toegankelijk.
Maar er is ook taaltransformatie over data nu alles om ons heen exponentieel verandert. De taal wordt aangepast, anders lopen we achter de feiten aan…
Data of Datums?
Wist u dat onder invloed van de digitalisering in plaats van data ook het woord datums mag worden gebruikt? Omdat data gegevens impliceert.
Als we van Data een werkwoord maken krijg je:
Ik data, jij datat, zij datat, wij daten, jullie daten, zij daten, I Data, You Data, We Date.
Dat daten deden we al. Op grote schaal. Wat gebeurt er als we gaan data daten, dan krijg je datasex, doet denken aan Artificial Intelligence…
En let op! Binnen de kortste keren heb je soldata die ons willen beschermen tegen fake data. En uiteraard verschijnen er dominante mega data die alle data willen ontvreemden van de gewone hardwerkende data.
Dan ontstaan er anti data die onder aanvoering van een topdatum zich zullen verzetten tegen de foei data.

De wereld is nu zo gedateerd geworden dat wij de magie van het alledaagse leven over het hoofd zien. Wij zijn zelf data geworden. Rijken en armen, goeden en slechten. Kansrijken en kanslozen… Enen en nullen.
Want van wie zijn wij eigenlijk? Zijn wij van onszelf of zijn wij van de data bezitters? Hebben wij recht op onze eigen zelfgeproduceerde data? Waar is dat vastgelegd en wie gaat daarover? Wat gebeurt er als wij diezelfde data gebruiken om de verhoudingen tussen mensen in onze multi-etnische wereld te veredelen? Om de ongelijkheid en ongelijkwaardigheid ook met data te lijf te gaan?
Hoe kunnen wij alle data inzetten om de problemen met het klimaat het hoofd te bieden? En dichtbij huis: welke huma data hebben wij nodig om te leren hoe wij elkaar in de ogen kijken om de mens in elkaar te zien en te koesteren?
Met mijn Move Forward Mind koppel ik de big data aan de huma data en zing dan: Iedereen is van de data de data zijn van iedereen!!
Vrede zij met u en uw Data.”

JUICHT, DATA-ÏSTEN, OM UW LOT!

Door EKNAH PORD

Juicht, data-ïsten, om uw lot!
Verblijdt u steeds in data.
Roemt, roemt hun werkzaamheid!
Alleen zo wordt hun lof verbreid.
Ja, prijst toch Serial Ata
Voor al dit heilgenot!

Juicht, data-ïsten, om uw lot!
Big Data aller dingen
Zien uit het ongenaakbaar licht,
Het gans gedrag der stervelingen:
Niets is bedekt voor Hun gezicht.

Juicht, data-ïsten, om uw lot!
't Is Big Data, aan tijd noch plaats verbonden,
Waarvan het toezicht over álles gaat,
Die onze harten vormt en kan doorgronden,
Die ieders werken gadeslaat.

Juicht, data-ïsten, om uw lot!
Beproef vrij, van omhoog,
Ons hart, steeds vol verlangen.
Doorzoek ons, toets onze gangen;
Doorgrond ons geestesoog.

Juicht, data-ïsten, om uw lot!
Wijsheid, moed noch kracht,
Kunnen ooit in Utrechts wijken,
Het goede handelen bereiken,
Zonder BIG DATA'S macht.

DaaaaaTaaaaaa

SMARTPHONE FREE

DE NATUUR STELT RELATIE MET DE SMARTPHONE TER DISCUSSIE

Door MAARTEN VAN DEURSEN

Utrecht Natuurlijk wil Utrechters dichter bij de natuur brengen. Dat doen we met behulp van onze boerderijen waar ouders en kinderen de dieren kunnen aaien, door de tuin kunnen wandelen en lekker buiten zitten. Kortom, de natuur ervaren.
Bij de ‘smartfreezone’ actie op onze locaties, georganiseerd in het kader van het Kennisfestival Utrecht Creatieve en Sociale Slimme Stad riepen we bezoekers op om twee uur lang hun telefoon niet te gebruiken. Hoewel de bezoekers de actie onderschrijven en het belangrijk vinden om echt aandacht te hebben voor hun kinderen of hun omgeving vinden ze het heel moeilijk om hun telefoon echt te laten liggen. Uitvluchten als “ik mag toch wel een foto maken” of “hij staat op vliegtuigstand” werden ingezet om toch maar die telefoon te kunnen pakken.
Om Utrechters echt dichter bij de natuur te brengen, zoals wij graag willen, is het misschien wel een eerste stap om de relatie met hun telefoon ter discussie te stellen.

Voor het kennisfestival was het belangrijk om de dialoog met de Utrechters aan te gaan. De tuinen van de Stichting Utrecht Natuurlijk boden daartoe – ook in de ogen van Maarten van Deursen, hoofd projecten en educatie van de stichting - een goede gelegenheid. Als thema werd gekozen de snel om zich heen grijpende smartphoneverslaving. De slimme stad lijkt als het ware te drijven op intensief smartphonegebruik waaraan alle generaties vaak onbedoeld hun bijdrage leveren. Onderzoek geeft aan dat ongeveer een derde van de gebruikers zegt niet meer zonder de smartphone te kunnen functioneren. Bijna verslaafd ben je als je denkt dat je niet meer zonder kunt. Afgesproken is dat op zes tuinen van de stichting op zaterdag 23 juni 2018 van 12.00 tot 14.00 uur de bezoekers geadviseerd wordt om de telefoon niet te gebruiken. Een week vooraf informeerde een poster de bezoekers over de komende actie. Gedurende de tijd tussen 12.00 en 14.00 uur zouden contacten gestimuleerd worden over smartphonegebruik en hoe eventueel dit gebruik te verminderen. In de gesprekken werden natuur en milieu als referentie gebruikt om de elektronische communicatie en de impact op de samenleving kritisch te bezien. In een apart kader wordt hierna een impressie van de ongeveer 40 contacten gegeven. De gesprekken werden gevoerd door de CAMU-conservatoren Franklin van Doesburg, Giep Hagoort, Pim Rooymans en Erik Uitenbogaard, en door Amar Baghdadi, Nils Postma en Rami Ramou, vrijwilligers. Hun evaluatie leidt tot een nieuw voorstel om de tuinen blijvend smartphone free te maken, zie het kader hieronder.

SMARTPHONE FREE TUINEN: DOORPAKKEN!

Door DE REDACTIE

In praktisch alle 40 contacten is positief gereageerd op de actie om zaterdag 23 juni twee uur de smartphone niet te gebruiken. Voor een aantal oudere bezoekers en tuinders was het min of meer een logische zaak om de telefoon uit te doen. Want, niet zo passend in een natuurlijke omgeving. Jongeren en ouders met kinderen hadden meer moeite met het verzoek en kwamen met vragen: moeten alle functies uitgezet worden (foto’s maken, iets opzoeken) of alleen de belfunctie? Je moet toch bereikbaar zijn voor je kinderen en de familie? Een algemene bezorgdheid over Big Data en de slimme stad –voor zover bekend – was wel te bespeuren. In de gesprekken kon onderscheid gemaakt worden tussen de ‘rekkelijken’ (selectief gebruik) en de ‘preciezen’ (alles uit). De CAMU-gespreksbegeleiders tenderen in de richting van ‘alles uit’.
Enkele opvallende uitspraken:
• De kinderen kunnen hier heerlijk spelen. En ik (ouder) heb even de tijd om naar mijn telefoon te kijken.
• Ook ons huis is een smartphonefree zone, met alleen een speciale kamer waar je mag bellen.
• We doen het achteloos en denken dat we niet meer zonder kunnen.
• Telefoon uit? Facebook en Google houden je toch wel in de gaten. Het zijn boeven! (Vraag: ga je wel om met die boeven? Eigenlijk wel ja).
• In de klas van mijn kinderen speelt de smartphone een heel belangrijke rol: je moet erbij horen. Het verandert ook de manier hoe we thuis met elkaar omgaan.
Er is ook een kritische noot gekraakt:
• Ik bepaal zelf wel hoe ik mijn leven inricht. Je hoeft mij nergens van bewust te maken.

Vanwege de overheersende positieve ervaringen, ook met de gewaardeerde medewerking van de medewerkers en vrijwilligers van Utrecht Natuurlijk, doen de begeleiders het voorstel aan Utrecht Natuurlijk om elk weekend de Utrechtse tuinen permanent smartphone free te maken. De maatschappelijke waarde ervan is evident en de tuin wordt gezien als een ‘natuurlijke’ omgeving om tot verandering te komen. Voorwaarde is wel dat over deze stap heel goed gecommuniceerd wordt binnen en buiten de tuinen. Per tuin zal een persoon (vrijwilliger) aanwezig moeten zijn die aanspreekbaar is voor de bezoekers. Met mogelijkheden van doorverwijzing naar hulpinstanties als bezoekers zelf ook actie willen ondernemen. Bij het doen van een nieuwe stap moet ook duidelijk zijn welke positie de tuinen innemen tussen ‘rekkelijk’ of ‘precies’.
Tot slot nog deze reactie:
Het is net als stoppen met roken. Aan het begin zwaar en vervelend maar daarna voel je je stukken beter. Bedankt voor het experiment.



Op het moment dat de tuinen van Utrecht Natuurlijk tot een smartphone free zone werden verklaard, vond op diezelfde zaterdag een artistieke interventie plaats door de theatermakers Simon Haazen en Annechien van Heemstra: het opnieuw – en ook letterlijk - aarden van de eigen smartphone als instrument tegen de smartphoneverslaving. Naar aanleiding van deze interventie leverden ze beiden een eigen bijdrage aan deze ScreenKrant.

HET SMARTPHONEGEBRUIK IS ONTAARD

Door SIMON HAAZEN

De problematiek van de smartphoneverslaving wordt steeds meer (h)erkend. Technologie heeft ons in staat gesteld om makkelijker te kunnen communiceren met elkaar. Maar zijn we werkelijk meer verbonden? Waar gaat onze aandacht naar toe? Zijn we nog in staat om onze volle aandacht te richten op dat waar we werkelijk waarde aan hechten of de activiteiten waar we werkelijke waarde mee creëren? Of worden we afgeleid door de constante stroom communicatieverzoeken in onze broekzak, waarvan het bekijken ervan ons telkens weer een nieuwe dopamineshot oplevert? En dient de manier waarop we door technologie met elkaar in contact worden gebracht ons, of worden we tegen elkaar opgezet in een alsmaar verder polariserende samenleving? De smartphone kan een effectief verlengstuk van onszelf zijn, maar is het voor veel mensen op veel momenten niet. Het smartphonegebruik is ontaard. Het is daarom tijd om te Aarden aan de hand van onze artistieke interventie.
Door onze smartphone (tijdelijk) onder de grond te stoppen kunnen we er opnieuw naar kijken, vanaf een afstandje, als ware het een plant die op het punt staat te ontkiemen. Wat is er voor nodig om deze technologie op een gezonde manier onze levens en onze stad te laten voeden en opbloeien? Welke maatregelen moeten we daarvoor nemen? Een smartphonevrije zone? Zijn we op zoek naar een smartphone etiquette? Is nieuwe technologie die zich inzet voor onze eigen en gezamenlijke belangen de oplossing? Kunnen we Big Data inzetten om onze eigen smartphoneverslaving te verslaan? Welke rol speelt de overheid hierbij? Het onderwijs? De kunstenaar? Etc.

Door ANNECHIEN VAN HEEMSTRA

RUIMTE IN DE (SLIMME) STAD

RUIMTE MAKEN

Door RADIA ELGARBI

Het tastbaar maken van je eigen plek in de stad kan alleen als er ruimte is in de harten en hoofden van mensen om elkaars verhaal te willen zien en horen. Onderstaande collage bestaat uit een foto genomen in Zuid Marokko (door Henk van der Woude) en laat een mooi contrast zien tussen de natuur en een object, gemaakt met mensenhanden. De kleine foto is van mijn vader als lasser aan het werk bij de voormalig Utrechtse scheepswerf de Liesbosch. Mijn aandachtpunt: ruimte maken, zodat mensen zich kunnen verbinden met de stad en zich daadwerkelijk onderdeel voelen van de stad.

Radia Elgarbi, sociaal ontwerper en partner bij het Buro Architectuur Remake, draagt in haar bijdrage het thema ‘ruimte’ aan dat meerdere keren tijdens het kennisfestival de revue zou passeren. Ruimte als een mentaal én vormgevingsvraagstuk. Al eerder, tijdens een Amsterdamse rondetafel over kunst en slimme stad (april 2018) waaraan het Cartesius Museum deelnam, was het de architect Sjoerd Pieterse die aandacht vroeg voor de ruimte van de fysieke stad tegenover de door technologie gedomineerde slimme stad. In een fysieke stad leven mensen, ervaren zij de verhoudingen tussen gebouwen, vullen zij de publieke ruimte in, naast het vormgeven van de eigen omgeving. Ook op meer tastbare wijze is tijdens het kennisfestival over ruimte gesproken. De bijdrage van Amar Baghdadi, Syrisch architect, vertelt over een zoektocht naar een ruimte om zijn circulair bouwplan te realiseren, tezamen met studenten en in combinatie met slimme technologieën.
In de rubriek Ruimte willen we ook stilstaan bij de festivalruimte zelf: een hub in de ateliers aan de Nijverheidsweg in het Werkspoorkwartier waar kunstenaar/staalhouwer Peter van der Zalm een ambiance creëerde waarin de sfeer van data, ambachtelijkheid en verbeelding samenvielen.

CIRCULAIR BOUWEN IN DE SLIMME STAD

Door AMAR BAGHDADI

Het begrip circulaire economie is razend populair onder ander binnen de Nederlandse bouwgemeenschap. Circulair bouwen gaat om het idee van hergebruik van oude bouwmaterialen of het ontwerpen van nieuwe bouwproducten, zodanig dat het (na afbraak) weer gebruikt kan worden in een nieuwe context. Natuurlijk is het hoofddoel zuinig zijn met de aardse voorzieningen en minder energie gebruiken om bouwproducten/bouwafval te verwerken. Voor het ontwikkelen van circulaire bouwmethoden/processen is er behoefte aan een groot netwerk. De slimme stad kan het podium bieden om te experimenteren en te zorgen dat alle betrokken partijen in contact met elkaar komen om projecten te realiseren die de nodige kennis opleveren om deze trend om te toveren tot de norm van toekomstige bouwmethodieken.
Mijn plan: een multidisciplinaire groep van 20 studenten bouwkunde, techniek en kunst krijgt de kans om eigen wooneenheden te ontwerpen en te bouwen in de nieuwe wijk Cartesiusdriehoek. Dit initiatief wordt begeleid door verschillende deskundigen en partijen die betrokken zijn bij het ontwikkelen van circulaire projecten. Het project zal plaatsvinden in de stad Utrecht, die als creatieve en slimme stad veel mogelijkheden biedt voor ondernemers voor het realiseren van creatieve projecten.
Vanuit mijn positie als architect en bouwer zal ik graag mijn ervaring willen inzetten om de studenten te begeleiden in het realiseren van hun ideeën over circulair bouwen en duurzaam wonen. Momenteel
benader ik met steun van het Cartesius Museum verschillende stakeholders om dit bijzondere project van start te laten gaan. Gesprekken over circulair bouwen zijn inmiddels gevoerd met het Hof van Cartesius, gehuisvest op het Werkspoorkwartier.
Met dank aan Rami Ramou van de Stichting Mijn wijk, jouw wijk voor de steun bij de presentatie van mijn plan tijdens het kennisfestival.

Voor de architect Amar Baghdadi is Utrecht als slimme stad van belang voor het realiseren van zijn circulair bouwplan. De opkomst en onstuimige groei van Big Data en daarmee van de slimme stad roepen ook tegenreacties op. Voor Pim Rooymans, conservator en coördinator van de Utrechtse Stichting Go APE!, gaat het om ruimte maken voor de inbreng van de burgers, in plaats van de (openbare) ruimte te vullen met steeds meer camera’s. Zijn statement wordt gevolgd door een bijdrage van Karel Janssen, conservator en expert op het gebied van Creative Cities aan Zuyd Hogeschool over de op het kennisfestival gedraaide korte film De Fantasten van de studenten Dina Provily en Mees Walter. Een tegendraadse vreemdeling breekt in op de rust van een gemeenschap. Een metafoor die volgens hem zeer wel past bij de slimme stad waar ook uit vreemde, onverwachte hoeken de bestaande technologie wordt verstoord. Uit het afgedrukte citaat van Dinda Provily blijkt dat ze de link met digitaliseren nog niet ontdekt had maar wel blij was met de reacties van het publiek (zie ook later de kritische opmerking van Wilmie Voortman over de film in de rubriek My/Our Hacking). Radia Elgarbi, die deze rubriek opende, heeft tijdens het kennisfestival een actieve bijdrage geleverd aan het gesprek over een zorg-app voor ouderen met een migratieachtergrond, als onderdeel van een fysieke Zorghub in de Utrechtse wijk Zuilen. De Zorghub is een initiatief van Radia’s bureau Remake. Zie hierover het verslag van Hanke Drop. Ter afsluiting van de rubriek Ruimte in de stad een impressie van Erik Uitenbogaard over Casco als Center for Ecological (Un)learning dat tijdens het festival te bezoeken was.

ECHTE MENSEN GEEN CAMERA’S

Door PIM ROOYMANS

Mij is opgevallen dat de meeste mensen niet weten wat de term slimme stad inhoudt. ‘Een stad met slimme mensen?’
En dat geldt ook voor mensen die het eigenlijk wel zouden moeten weten, de politiek, de gemeenteambtenaren en uiteraard de burgers. (https://www.rtvutrecht.nl/nieuws/1737001/utrecht-als-slimme-stad-zorgen-over-dataverzameling-en-privacy.html)
Het kennisfestival heeft zeker bijgedragen aan de discussie over de slimme stad. Deze discussie zou wat mij betreft in de toekomst breder en met veel meer betrokkenen gevoerd moeten worden willen we nog enige controle houden over wat er gebeurt in onze eigen stad. Het vergroten van het aantal camera’s en sensoren is volgens mij niet wat een stad slim maakt, zeker niet als men niet duidelijk weet wat er met al die verzamelde data gebeurt. Van wie is die data, wat gebeurt er met die data, etc.?
Tijdens het kennisfestival is de term sociale, wijze stad gevallen, ik denk dat dat het uitgangspunt zou moeten zijn voor het ‘slimmer’ maken van de stad. Data om de data is juist wat er niet moet gebeuren. Geld uitgeven aan digitale projecten waar wij als burgers niet om gevraagd hebben is niet de manier. Betrek de burgers en het bedrijfsleven bij de plannen, en laat de plannen toetsen.
Een van de zaken waar een stad mee bezig zou moeten zijn is het energieverbruik van de stad en het inzetten op duurzame systemen die sociaal gebruikt kunnen worden. Dit betekent dat iedereen er wat aan heeft. Meer inzetten op de fiets en het openbaar vervoer, zorgen dat de stad letterlijk groener wordt, dat de stad een plezierige plek is. Laat iedereen bijdragen aan groene energie, plaats energieopwekkende toestellen overal in de stad en zorg dat iedereen zijn bijdrage levert. Genoeg energie per week produceren geeft kortingen op zinvolle zaken. Een sociale groene ‘dienstplicht’, de auto naar de rand van de stad, fietspaden, meer buurtwinkels, iedere buurt een team van opzichters die vuil verwijderen, mensen (aan)spreken, kleine reparaties doen in het publieke domein, het groen verzorgen. Sociale cohesie creëren.
Geen camera’s, maar echte mensen die de boel in de gaten houden. Dat is wat ik wens als een slimme, sociale, groene en wijze stad.

TEGENDRAADS BLIJVEN

Door KAREL JANSSEN

Het kennisfestival was op een voor mij nieuwe locatie. Ik was dan ook op de automatische pilot naar de Werkspoorkathedraal gelopen. Aangekomen bij de huidige locatie werd mij duidelijk wat alle festivals tot nu toe ook opleveren: een nieuwe dynamiek in dat gebied. Alhoewel ik hoop dat deze locatie van diverse ateliers haar oorspronkelijkheid nog lang kan vasthouden. Mijn inbreng dit jaar was een Artistieke interventie vanuit twee theaterstudenten Dinda Provily en Mees Walter. De film die ik vanwege de tegendraadsheid zeer goed in het thema slimme stad vond passen. Maar Dinda, een van de makers, had dit nog niet zo gezien.
Dinda hierover:
Ik vind dit lastig, want ik heb niet eerder iets van het festival meegekregen en/of gezien. Ik weet dus niet goed in hoeverre de film op het thema aansloot. Wat ik wel leuk vond was dat de mensen reageerden op de film. Ze reageerden op mij. Soms ging het een beetje ver (de vraag of ik de titel kon uitleggen). Maar ik geloof dat dat ook een beetje de vibe was van de dag. Deelnemers mochten zeggen wat er in hen opkwam en dat vind ik erg belangrijk. En het is goed dat mensen misschien door een film of via een andere manier van performance het thema van de dag nog eens anders belicht krijgen. Ik hoop dat dat gelukt is. Dat zou ook erg grappig zijn, want ik had zelf niet aan de digitalisering van de stad als thema van de film gedacht!
Laten we de komende jaren tegendraads blijven en elkaar scherp bevragen, dat staat symbool voor deze festivals in Utrecht als slimme creatieve stad!

GESPREK IN DE WIJK ZUILEN OVER DIGITALE ZORGHUB

Door HANKE DROP

Zes co-ontwikkelaars van de ZorgHub en Radia Elgarbi (Architectenbureau Remake) ontvangen een delegatie van het kennisfestival met koffie en Marokkaanse koekjes. Meteen ontstaat een geanimeerd gesprek. Over de rol van buurtvaders en wat zij betekenen voor de cohesie en de veiligheid in de wijk; over de toenemende behoefte aan zorg die iedere oudere mens heeft; over negatieve beeldvorming over migranten en hoe pijnlijk dat is; over bruggen slaan, en hoe belangrijk dat is over de generaties heen; over de ZorgHub en wat deze mogelijk gaat maken. Radia geeft een presentatie, waarin ze het ontwerpproces van de ZorgHub schetst. Eén van de belangrijkste doelen van de ZorgHub is het dichten van de grote informatiekloof voor oudere migranten waar het kennis van ouderenvoorzieningen betreft.
Behalve dat voor de ZorgHub-ontwikkeling veel is opgehaald aan slimme ideeën en wensen van wijkbewoners in Zuilen en Kanaleneiland, zijn ook enkele bezoeken gebracht aan ‘good practices’ voor oudere migranten in Nederland. We spreken over de veranderde rol van kinderen in de zorg voor hun ouders onder invloed van migratie. En welke voordelen dit ook biedt aan deze ouderen: meer eigen regie, “samen en zelfstandig”; meer elkaar opzoeken in eigen horizontale, veelal Marokkaanse vriendenkring; of juist in gemengde woonvormen waar de diversiteit (leeftijd; etniciteit; gender) relatief groot is.
Tegen het einde spreken we over hoe de ZorgHub gerealiseerd kan gaan worden. We hebben het over crowd-funding en over het plan voorleggen aan grotere, geëngageerde zorgverzekeraars als Actiz, of Menzis.
Zoveel goed voorwerk en zo’n slimme app, dat moet toch echt gaan lukken!

CENTER FOR ECOLOGICAL (UN)LEARNING

Door ERIK UITENBOGAARD

Hoe slim is de openbare ruimte als 'commons'? Casco Art Institute: Working for the Commons onderzoekt samen met kunstenaarscollectief The Outsiders of de historische boerderij Hof ter Wijde in de Utrechtse Vinex wijk Leidsche Rijn zich kan ontwikkelen als 'commons'. Commons staat voor 'gemeenschappelijke grond’ zoals in het Nederlandse woord meent. Kunstenaars gebruiken een vrij toegankelijke ruimte om initiatieven te realiseren die bewoners en bedrijfsleven, scholen en instellingen nieuwsgierig maken. Tijdens het Kennisfestival is samen met bezoekers/medegebruikers nagedacht over vragen als ‘Hoe verhouden zich de 'commons' tot de 'slimme stad?' 'Wat is de invloed van Big Data op de sociale interactie in een jonge (woon)wijk?' 'Hoe pakt het matchen van data uit voor een wijk die nog volop in ontwikkeling is?' 'Worden vragen en antwoorden over samenwerking, mobiliteit, veiligheid, duurzaamheid, ecologie en sociale voorzieningen uit de mix van grote getallen afgelezen?'
Er was en is veel belangstelling voor het project en als één ding zich hier heel duidelijk aftekent, is het de fysieke betrokkenheid; het daadwerkelijk aanwezig zijn, praten, mee doen, lachen en leren en van gedachten wisselen. Toch zou het succes er wellicht anders hebben uitgezien als er niet door velen voortdurend over de boerderij en de activiteiten gecommuniceerd wordt via social media (link 1 - link 2 - link 3). Maar ik stel me voor dat ook op meer abstracte schaal big data van invloed zijn op dit oeroude boeren erf. Planologen zullen de enen en nullen bestuderen die sinds dit voorjaar de boerderij bevolken; ‘Wat vindt hier plaats?’ ‘Voldoende parkeergelegenheid?’ ‘Brandgevaar?’ ‘WOZ-waarde omhoog?’
Intussen trekt meneer Lin - onze Chinese buur/tuinman - het onkruid uit het bed met bonen. Jazeker, het is een oude wijze Chinees die ons leert hoe je ook alweer groente kweekt. Gewoon zonder smartphone, met vuile handen in een universele taal: ‘Lekker!'

Tot en met 15 september 2018 loopt het programma nog door. Het adres van boerderij Terwijde is Louis Armstrongboulevard 30 (maar wordt aangegeven als nummer 50 op Google Maps). De boerderij is goed toegankelijk én zichtbaar vanaf het NS-station Utrecht Terwijde.
Benieuwd naar toekomstige activiteiten op de boerderij? Ga dan naar www.casco.art

VRIJHEID VERSUS VEILIGHEID

OVER DE IMPACT VAN BIG DATA

Door PIM WALLIS DE VRIES

Bij toeval kwam ik in contact met de bedenkers van het unieke creatieve kennisfestival over de Smart City. Als producent van het toneelstuk EEN HEILIGE AVOND van de Duitse filosoof en schrijver Daniel Kehlmann had ik wel nagedacht over vragen betreffende ‘vrijheid’ (privacy) versus ‘veiligheid’ (terreurbestrijding).
Maar de bedenkers van dit festival hebben mij de ogen verder geopend over de omvang en impact van Big Data. Dat dit toneelstuk allesbehalve een futuristische fantasie is, had ik mij niet eerder zo duidelijk gerealiseerd. Daarmee inspireerden de bedenkers van het kennisfestival regisseur Ursul de Geer en mij om ons verder te verdiepen in de brede maatschappelijke betekenis van Big Data. Dat EEN HEILIGE AVOND een plaats kreeg als één van de thema’s van dit multifunctionele-festival was een aangename verrassing.
Op de avond van de 22e juni, in de geweldige locatie van De Staalhouwerij, bleek het toneelstuk inderdaad veel stof tot discussie op te leveren. Wij werden gesterkt in het idee dat de voorstelling altijd een discussie achteraf behoeft. Die na het kennisfestival thema Smart City breder zal worden dan ons aanvankelijk voor ogen stond. Het toneelstuk EEN HEILIGE AVOND zal in het najaar 2019 in het hele land te zien zijn, ook in De Blauwe Zaal Utrecht.
Het Cartesius Museum heeft aangeboden de discussie na de voorstelling te begeleiden. Uiteraard maken wij makers graag gebruik van dit aanbod.
Mede opdat het begrip Smart City bredere aandacht krijgt. Want het is overduidelijk dat dit festival pas het begin van een ontwikkeling betekent. Net zoals bij mij persoonlijk, is een brede maatschappelijke bewustwording van Big Data van groot belang.

Het toneelstuk van Daniel Kehlmann Een heilige avond moest een plaats krijgen in het kennisfestival. Die keuze – mede naar aanleiding van het gesprek met theaterproducent Pim Wallis de Vries - leek evident. De schrijver schetst een beklemmend beeld: op basis van veel data denkt de politie haast zeker te weten dat een filosofieprofessor – wellicht geholpen door haar ex-echtgenoot - een bom op kerstavond zal laten afgaan. Het duel dat dan in de verhoorkamer ontstaat, is zeer indringend en zadelt de toeschouwer op met wisselende loyaliteiten, twijfels over de geloofwaardigheid en intenties van beide partijen, en vooral ook met vragen over de eigen plaats in het overweldigende dataverkeer. Ursul de Geer zal het stuk in 2019 regisseren onder productionele leiding van Pim Wallis de Vries, ook schrijver van het gedicht waarmee de screenkrant geopend wordt. De regisseur nam de bezoekers van het kennisfestival mee in zijn eigen overwegingen ten aanzien van de maatschappelijke relevantie van het stuk: we zijn blij dat de politie de veiligheid bewaakt maar waar overschrijdt deze taak de grens die mede bepaald wordt door de vrijheid van het individu? Paul Feld, Utrechtse theatermaker, was gevraagd om te reflecteren op zowel het stuk, als op de inleiding van Ursul de Geer en verraste het publiek met een geheel eigen invalshoek: de kracht van een afspraak op basis van vertrouwen tegenover een wereld van grote ongelijkheid die door data in stand gehouden moet worden. Zijn bijdrage in verkorte vorm staat hieronder te lezen.
Met de introductie van het thema open data door Donovan Karamat Ali, open data coördinator bij de gemeente Utrecht, werd dit theaterdeel afgesloten.
Plaatsgenoot Edwin van der Zalm, ICT-publicist, manager en coach, is gevraagd om halverwege de theatersessie een column uit te spreken over Big Data die ons leven steeds meer in de ban houden. Met fragmenten uit zijn tekst, Opgesloten in het digitale domein, besluit hij de rubriek Vrijheid versus Veiligheid. De kern: een radicaal persoonlijk eigenaarschap en dito auteursrecht van data realiseren.

DE KRACHT VAN EEN AFSPRAAK TUSSEN MENSEN TEGENOVER DE DATA OVERMACHT

Door PAUL FELD

De Franse filosoof Sartre koos ergens op zijn denkpad voor een promotie van geweld als actiemiddel voor de onderdrukten der aarde. Zijn naam komt voor in ‘Een Heilige Avond’, een nieuw toneelstuk van de Duitse schrijver Daniel Kehlmann, dat de vorm heeft van een mooie, spannend opgebouwde ondervraging in een politiecel. Tijdens die ondervraging is de schijnbaar alwetende macht van het Big Data systeem in handen van de ondervragende agent en wordt de positie van de machtelozen der aarde ingenomen en verdedigd door een vrouwelijke hoogleraar ‘geweldsfilosofie’. Lange tijd lijkt de vrouw geen poot te hebben om op te staan. Maar dan blijkt gaandeweg de machtsverdeling toch minder zeker dan vermoed en onthult het toneelstuk het ene na het andere wapen dat de schijnbare hopeloze de profundis ter beschikking staat in het psychologische schaakspel met de overmacht. De meest interessante bres wordt in het bastion van Big Brother geslagen door het oeroude principe van een afspraak van de ene mens met de andere die door die beide mensen blindelings vertrouwd wordt, als was het een heilige eed. Op dat moment openbaart zich een wonderbaarlijke achilleshiel van het systeem waarin alles van waarde te koop is, iedere eed breekbaar en elk mens omkoopbaar. Het toneelstuk toont als een misschien wel laatste hoop de de-constructieve kracht van een ‘sharing’ vijfde colonne die zich baseert op een echo van idealisme uit een pre-kapitalistisch tijdvak. Een ‘commoning’ wereld waarin nog niet de acht rijkste mensen ter wereld net zo veel bezitten (meer dan 425 miljard dollar) als de 3,6 miljard armsten bij elkaar - een ongelijkheid die met steeds krampachtiger middelen verdedigd moet worden, onder het motto ‘veiligheid’.

OPGESLOTEN IN HET DIGITAAL DOMEIN

Door EDWIN VAN DER ZALM

Het is best lastig je data te beschermen als je het internet gebruikt. Als je interessante websites wilt zien, iets wilt kopen of van handige digitale diensten gebruik wilt maken, klik je al snel op akkoord voor allerlei voorwaarden van een service, staat wat cookies toe en vult wat gegevens in. En dat is alleen nog maar wat je zichtbaar weggeeft aan data. De meeste digitale data over jou en je kenmerken worden echter onzichtbaar verzameld. Soms worden data geobserveerd, zoals je internetgedrag: welke sites je bezoekt, waar je op klikt en hoe lang je wat open hebt staan, soms worden de data afgeleid uit andere gegevens, zoals digitale aankopen of abonnementen. Voor je persoonlijke data is internet als drijfzand: zonder voorzorgsmaatregelen zinken ze en hoe meer je beweegt hoe sneller ze zinken.
Datahandel
Waar gaan die data eigenlijk heen? Bij Google, Facebook of Amazon is dat duidelijk: die verzamelen ze om hun diensten meer gepersonaliseerd te maken of ze verkopen ze om de advertenties van andere bedrijven meer op de persoon te kunnen afstemmen. De meeste data gaan echter naar bedrijven waar de meesten van ons nooit van gehoord hebben.
Het gaat om bedrijven die data van burgers verzamelen uit een groot aantal bronnen en deze omzetten in gedetailleerde profielen van personen. Die profielen bevatten allerlei kenmerken, van favoriete sporten, geliefde kledingmerken tot bezochte plaatsen. De bedrijven die in data handelen zijn grotendeels Amerikaans. De grootste hebben een miljardenomzet, zoals Axciom en Epsilon. De eerste beschikt over data van meer dan 500 miljoen burgers wereldwijd, met een gemiddelde van 1.500 datapunten per persoon. Die data komen deels uit het analyseren van publieke datasets. Data worden overgelaten aan de vrije markt
Aandacht overlaten aan de vrije markt is net zoiets als de natuur overlaten aan de vrije markt. Zonder beschermende maatregelen wordt de natuur opgeofferd aan de vermeerdering van kapitaal. Dat is niemands kwade wil, maar een gevolg van de wetten van ons economisch stelsel en het feit dat markten onvolkomen zijn. De belangrijkste onvolkomenheid als het gaat om zaken als natuur of persoonlijke aandacht is dat de aantasting ervan niet is opgenomen in de prijs van het gebruik ervan. En zoals je de natuur niet kunt beschermen met een paar natuurreservaten kun je de persoonlijke aandacht van mensen niet beschermen door een paar privacywetten. Het kan anders!

Dat lukt naar mijn mening met een radicale bevestiging van het eigenaarschap van data: iedere persoon is eigenaar van de data die hem of haar betreffen. Die data mogen alleen door publieke instellingen worden gebruikt voor omschreven doelen. Voor al het andere gebruik is een duidelijke en afgeperkte economische transactie nodig. Vergelijkbaar met het gebruik van iemands foto in een tijdschrift: alleen met toestemming en tegen betaling. En tot personen herleidbare digitale sporen zijn te zien als persoonlijke creaties, die met evenveel recht tegen kopiëren zouden moeten worden beschermd als kunstwerken.
Zou dat niet betekenen dat een heleboel digitale diensten minder goed zullen zijn, of, erger, er misschien helemaal niet gaan komen? Ongetwijfeld. Maar dat is de prijs die we zullen moeten betalen om niet terecht te komen in een maatschappij die er virtueel prachtig uitziet, maar in feite bestaat uit een digitale gevangenis, gebouwd met data.”
(de volledige versie van de column staat op https://www.linkedin.com/pulse/opgesloten-het-digitaal-domein-edwin-van-der-zalm)

MY/OUR HACKING

BIG DATA NIET BOVENAAN OP MIJN AGENDA…

Door WILMIE VOORTMAN

Als ik heel eerlijk ben, stond het onderwerp Big Data nou niet heel erg bovenaan mijn agenda. Als fervent gebruiker van Facebook en Whats-app ben ik natuurlijk best weleens kritische geluiden tegen gekomen over al die organisaties die van alles van ons weten en heb ik me weleens verbaasd als ik plotseling tegelijkertijd pop-up advertenties kreeg van trapliften en second love, maar ik heb er steeds vooral zo weinig mogelijk aandacht aan besteed. Ik deed mijn ding en stond er verder niet bij stil.
Al voordat mij was gevraagd als quick regisseur van de dienst van de Spirituële Dataïsten van de Smart City Church op te treden, had ik mij aangemeld voor het programma van die middag en avond. Ik vond het tof om mee te denken over de theatrale weergave van deze dienst en heb genoten van de uitvoering. Minder enthousiast ben ik over de film De Fantasten, later die dag. Ik zag het verband met het onderwerp niet zo. Voor mij net iets te ver gezocht dus.
Eerst was ik van plan om na het avondeten te vertrekken, maar hoe blij ben ik dat ik gebleven ben. Met de levendige beschrijving van het theaterstuk Een Heilige Avond door Ursul de Geer, de koppeling met hoe ons op te stellen tegenover het 'in de gaten gehouden worden', bedacht door Paul Feld en de ijzersterke uitgesproken column van Edwin van der Zalm zat ik steeds op het puntje van mijn stoel.
Edwins tot de verbeelding sprekende vraag over een veiligheidsfunctionaris die voor de deur staat en de tekening van je kind wil bekijken, staat me nog steeds levendig bij. Ook zijn conclusie dat alles wat wij 'on line' in de wereld brengen als een soort voetafdruk van ons bekeken moet worden en daarbij onder ons auteursrecht valt, spreek mij erg aan. Helaas vond ik de spreker van de gemeente die daar nog op volgde weinig tot niets toevoegen aan de avond of het onderwerp, behalve dan de bevestiging dat een gesprek tussen gemeenteambtenaren en de mensen in het veld van groot belang is en blijft. Concluderend: ik ben me op een aansprekende manier bewuster geworden van het onderwerp. Zal het ook inbrengen in het Stut-team als een onderwerp waar we (misschien vooral in de jongerengroep) iets mee kunnen. We maken community theater en de online wereld is natuurlijk een gigantische community op zich...

Praktisch gezien ben ik vooral heel benieuwd hoe we een idee als dat van auteursrecht (van persoonlijke data) volgens het idee van Edwin waar kunnen maken....
Nogmaals dank dat ik erbij mocht zijn en een bescheiden bijdrage mocht leveren.



De titel My/Our Hacking van de laatste rubriek is ontleend aan de internationale expositie Hacking Habitat die Ine Gevers in 2016 organiseerde in de voormalige gevangenis aan het Utrechtse Wolvenplein. Het kennisfestival is schatplichtig aan deze expositie omdat deze heeft laten zien dat kunstenaars en ontwerpers een eigen, kritische en reflectieve rol kunnen spelen als we worden omgeven door een technologische almacht. Maar de expositie liet ook zien hoe kunstenaars burgerinitiatieven kunnen stimuleren om de herverovering van hun omgeving in gang te zetten.
Voor Wilmie Voortman, theatermaker bij de Utrechte theatergroep Stut, was het ook een persoonlijke ‘hacking’ wat het begrip slimme stad betreft, zoals ze hierboven in haar terugblik aangeeft. Ze gaat binnen haar eigen Stut het thema slimme stad/Big Data verder uitwerken.
Nils Postma, HKU-student kunst en economie, is getroffen door het feit dat zo weinig mensen kennis hebben van de slimme stad. Hij vond een creatieve manier via de Red Rock Data Team om dat probleem bij de kop te pakken zoals hieronder aangegeven wordt.
Kun je ook meer inzicht krijgen in de onderlinge relaties van een slimme stad door een stadopstelling? Opstellingen worden in de veranderkunde gebruikt als een systemische methode om een omvattend inzicht te krijgen in complexe relatiesystemen als families en organisaties. Aan Jürg Thölke, oud-lector aan de HAN en expert in het systemisch begeleiden, hebben we deze vraag voorgelegd en hem uitgenodigd om samen met een groep deelnemers als experiment een stadopstelling aan te gaan. Tijdens deze stadopstelling zijn opgesteld Big Data, bewoners, de slimme stad, kunst, politiek en ambtenarij. In een speciaal kader doen Hanke Drop en Giep Hagoort, samen met Jürg Thölke en met steun van Sander Galjaard, educatie expert en woonachtig in Utrecht verslag van de follow-up.
Voor een succesvolle hacking is moed nodig, zo zou je de bijdrage van Bart van Rosmalen, HKU-lector Kunst en Professionalisering en Anouk Saleming, theatermaker, kunnen parafraseren. Hun afsluitende bijdrage over Onzichtbare Steden hield de festivalbezoekers tot het einde in de data-ban: er bestaat een stad in jouw verbeelding. Een gedachteneenheid die ook als titel geldt voor de gehele screenkrant. Het betreffende gedicht betekent tevens het sluitstuk van alle zeer gewaardeerde bijdragen aan deze screenkrant. In een apart kader wordt de Buitendag Kunst, Technologie en Kwaliteit van Leven, te houden op vrijdag 21 juni 2019 aangekondigd. Tot ziens op deze buitendag!

RED ROCK DATA TEAM

Door NILS POSTMA

Geïnspireerd door het kennisfestival heeft Nils Postma, HKU student Kunst en Economie, zijn afstudeerproject vormgegeven als een Red Rock Data Team. Als leider van het team verzamelde hij real time data bij voorbijgangers, ondersteund door een mobiel kantoor. De voorbijgangers kregen vragen voorgelegd over hun bewustzijn bij het gebruik van hun data door externe partijen. Het motief voor zijn onderzoek is de geringe bekendheid met de slimme stad bij het grote publiek.



Nils Postma met op het dak van zijn mobiele kantoor de Domtoren, onder een glazen koepel die de overal en altijd aanwezige dataverzameling symboliseert.

Experimentele stadopstelling Slimme Stad vraagt naar meer

Door DE REDACTIE

Het kennisfestival Utrecht Creatieve en Slimme Stad opende met een experimentele stadsopstelling. Experimenteel, omdat deze opstelling anders dan anders was. Een systemisch opgezette opstelling gaat namelijk meestal over complexe relaties in een familie of in een organisatie. Niet over de hele stad Utrecht. Het werd een spannende, nieuwe ervaring! Opstellingen kunnen bijdragen aan meer inzicht in de onderlinge relaties in een familie, in een organisatie, of dus tussen de verschillende partijen in een stad. Omdat opstellingen gaan over het systeem, kun je hier spreken van een collectief inzicht. Een inzicht dat iedereen die meedoet aangaat. Met de nieuwe gezichtspunten kunnen de participanten na de opstelling op vaak andere manieren werken aan gezamenlijke doelstellingen. Denk aan bijvoorbeeld het verbeteren van de onderlinge samenwerking.
Een opstelling begint met het gesprek tussen de ‘vragensteller' en de begeleider. Op geleide van wat de vragensteller noemt of toelicht nodigt de begeleider een omstander uit om de positie van deze ‘actor’ in te nemen. In de open ruimte met de omstanders eromheen. De verschillende opgestelde actoren gaan vervolgens met elkaar acteren. De interactie die zo ontstaat leidt tot inzichten in de werking van patronen van het betrokken systeem (familie, organisatie of stad). In onze stadopstelling werden de volgende actoren benoemd: Big Data, burgers, technologie, kunst, bedrijfsleven, ambtenarij en politiek.
Jürg Thölke (eerder lector aan de HAN en jarenlang prominent begeleider van systemische werkvormen, waaronder opstellingen) begeleidde de stadsopstelling.
Jürg Thölke, de Utrechtse onderwijsexpert Sander Galjaard (ook deskundig op het gebied van opstellingen), Hanke Drop en Giep Hagoort (redacteurs) blikten enkele maanden later terug.. Toen zagen we de volgende patronen: de actoren politiek en burgers bleven aan de buitenkant van de opstelling staan. Big Data had een centrale rol, daarbij ondersteund door de ambtenarij. Kunst probeerde een bemiddelende rol te spelen, maar kreeg de burgers niet mee. In de schaduw van Big Data speelde technologie een bescheiden rol en leek zich daarbij goed te voelen.

Toen binnen de opstelling werd gevraagd naar de indrukken van alle participanten kwam naar voren dat de stadopstelling vrij nauwkeurig en op een heel natuurlijke manier actoren en hun bewegingen had gepositioneerd. Bovendien gaf men spontaan suggesties voor een betere samenwerking.

Na de positieve ervaringen met dit experiment ligt het voor de hand om in Utrecht een volgende stap te zetten. We denken daarbij aan de gemeente als vragensteller, waarbij zij zelf de actoren aangeeft. Bijvoorbeeld de zorg, mobiliteit, veiligheid en leefbaarheid van de wijken, etc. De kernvraag is welke relatiepatronen in het systeem van slimme stad te herkennen zijn en welke inzichten de betrokkenen helpen om de eigen positie te verhelderen. Voor de gemeente Utrecht kan deze 'fase van inzicht' leiden tot een meer beleidsmatige invalshoek, bijvoorbeeld bij het opstellen van de strategische agenda voor de slimme stad. Op deze manier neemt de stad een versterkte positie in bij het vormgeven van de sociale en creatieve slimme stad, met ook de inwoners in een belangrijke rol. Een bijkomende beweegreden om met de stadsopstelling verder te gaan kan zijn om de aldus verkregen innovatiekennis ook aan andere steden ter beschikking te stellen.

ONZICHTBARE STEDEN

Door BART VAN ROSMALEN EN ANOUK SALEMING

De toekomst komt ons toe. Maar wat doen we er mee? Laten we het allemaal over ons heen komen, omdat we toch geen invloed hebben? Of pakken we op wat we nu al in handen kunnen nemen? Om toekomst te maken, is moed nodig: moed om te verbeelden. De moed der verbeelding zeggen ze toch? En het is waar. Voor verbeelding heb je moed nodig. Moed om het anders te doen. Moed om ongebaande paden te betreden, uit oude patronen te breken, tegen protocollen in te gaan.
Het boekje De onzichtbare steden van Italo Calvino, geeft ons de moed om het kennisfestival op onze eigen wijze af te sluiten. In De onzichtbare steden brengt de reiziger Marco Polo verslag uit van zijn reizen naar verre steden aan Kublai Khan, de machtige keizer van de Tartaren. Marco Polo vertelt en Kublai Khan komt er langzaam achter dat Marco Polo steeds maar één stad, namelijk Venetië, beschrijft.
Dit boekje inspireert ons tot een eigen kijk op de stad van de toekomst in een korte, spoken music voorstelling. Het sterkt de gedachte dat er inderdaad kracht uitgaat van verbeelding. Alleen mensen kunnen immers bezieling geven aan de wereld om hen heen. En wie bezield kan spreken, spelen, maken en denken, kan anderen in vervoering brengen. En wie dát kan, kan troost en schoonheid brengen en heeft een rol te vervullen in de steden die we bouwen.

Er bestaat een stad
In jouw verbeelding


Er bestaat een stad
in jouw verbeelding
Een stad aan zee
aan de voet van een gebergte
Met kronkelende straatjes
smalle huizen
kleurige bloemen
Meer hoef ik niet te zeggen
Jij stelt je haar al voor
en precies zo is ze
Zie je wel?
Het waait er zout
want de wind huilt hier altijd
Ze treurt
omdat ze alleen in jouw verbeelding op kan steken
Tussen de muren van de huizen
nestelen zich liedjes
Hoor je wel?
Alles is zonnig
Er staat niets om schaduw te werpen
Dromen zijn nou eenmaal doorzichtig
’s Nachts vallen er sterren
die aan de dakgoten blijven hangen
Lichtgevende wensen
die je de weg naar je huis zullen wijzen
Er bestaat een stad
in jouw verbeelding
Een stad aan zee
Kom je thuis?
Je reis was lang
Overal brandt licht
De enige die schaduw kan werpen
ben jij

Verkorte programmaweergave Kennisfestival Utrecht Creatieve en Sociale Slimme Stad

Donderdag 21 juni 2018:
- E-presentatie openingsessay
- Experimentele opstelling Slimme Stad
- Opleidingen aanpassen aan de digitalisering*
- Ecological (Un)learning
- Kickoff kennisfestival
- Gemeentelijk Stadslab*

Vrijdag 22 juni 2018:
- Ontbite #1
- De slimme stad als kennisstad
- Vuistregels voor de slimme stad
- Smart City Church
- Korte film De fantasten
- Theateravond Een Heilige Avond

Zaterdag 23 juni 2018:
- Ontbite #2
- Zorgplatform
- Smartphone free tuinen
- Theaterinterventie smartphoneverslaving
- Circulair bouwen
- Theatrale lezing Onzichtbare steden

* Buiten coördinatie van het festival
Het volledige programma is te raadplegen via deze link:

Volledig programma

Vrijdag 21 juni 2019: Buitendag Kunst, Technologie en Kwaliteit van Leven

Het als succesvol ervaren Kennisfestival Utrecht Creatieve en Sociale Slimme Stad wil het Cartesius Museum laten opvolgen door een speciale buitendag in de Utrechtse regio op vrijdag 21 juni 2019. Met de actieve professionals van het kennisfestival wil het Cartesius Museum drie dimensies ‘beyond the smart city’ verder verkennen: 1. De verrijkende functie van kunst; 2. De aard van de technologische vernieuwing; 3. De kwaliteit van leven als normstellend kader. De screenkrant van het kennisfestival wordt gebruikt als een inspiratiebron. Ook dit keer stelt het Cartesius Museum een programma samen in nauwe samenwerking met betrokkenen en stakeholders. De locatie wordt in het komend voorjaar bekend gemaakt. Volg het project via www.cartesiusmuseum.org. Op 21 maart 2019 vind een workshop plaats waar het gezamenlijke programma wordt vormgegeven.
Ideeën, suggesties en reacties zijn welkom via:

Email

Leestafel



• Agora (2017-1). Slimme stad. Utrecht: Agora Magazine
• Pieter Ballon (2016). Smart Cities. Hoe technologie onze steden leefbaar houdt en slimmer maakt. Leuven: Lannoo Campus.
• Pia van den Berg. Amsterdam. Slimme stad! Vrijdenkersstad? Advies aan de Amsterdamse gemeenteraad. Een initiatief van de Hoftuingroep met Ben Hurkmans, Carla Delfos, Giep Hagoort en Pia van den Berg (verschijnt eind september 2018).
• Dan Brown (2017). Oorsprong. Amsterdam: Luitingh-Sijthoff B.V.
• Italo Calvino (2013). De onzichtbare steden. Utrecht: Veen.
• Cartesius Museum (2014). De kracht van doen, Informatiemap. Utrecht: Cartesius Museum.
• Cartesius Museum (2017). De Samenwerkplaats. Verslag van een zomerschool, Utrecht: Cartesius Museum.
• Dave Eggers (2016). De cirkel. Amsterdam: Lebowski Publishers.
• Ine Gevers (2016). Hacking Habitat. Art, technology and social change, Rotterdam: Nai010 Publishers.
• Giep Hagoort, red. (2016). Cooperate. The New Normal. Delft/Utrecht: Eburon/ASOM.
• Giep Hagoort (2018). Hoe beteugelen we het wilde beest dat Big Data heet? Utrecht: van slimme stad naar wijze stad? Openingsessay Kennisfestival Utrecht Creatieve en Sociale Slimme Stad: Cartesius Museum.
• Giep Hagoort (2018) Coalitieakkoorden 2018 vier grote steden: geringe aandacht voor de slimme stad. Als de gemeenteraden niet worden wakker geschud dan blijft de slimme stad het speeltje van grote techbedrijven. https://joop.bnnvara.nl/opinies/coalitieakkoorden-2018-vier-grote-steden-geringe-aandacht-voor-de-slimme-stad
• Giep Hagoort, Erik Uitenbogaard (2018). Sociale en creatieve slimme steden. Verslag van een expertmeeting, Utrecht: Cartesius Museum.
• Maarten Hajer, Ton Dassen (2014). Slimme Steden. De opgave voor de 21e-eeuwse stedenbouw in beeld, Rotterdam: Nai010 Uitgevers/PBL.Uitgevers.
• Yuval Noah Harari (2017). Homo Deus. Een kleine geschiedenis van de toekomst. Amsterdam: Thomas Rap.
• Johan Huizinga (1940). Homo Ludens. Proeve eener bepaling van het spel-element der cultuur. Haarlem: H.D. Tjeenk Willink & Zoon N.V.

• Ursula K. Le Guin (1974) The Dispossessed. An Ambiguous Utopia. New York: HarperCollins Publishers.
• Albert Meijer (2015). Bestuur in de datapolis - Slimme stad, blije burger? Oratie. Den Haag: Boom Uitgever.
• Cal Newport (2016). Diep Werk, werken met aandacht in een wereld vol afleiding. Amsterdam: Business Contact.
• NL Smart City Strategy (2017). The Future of living, Den Haag.
• Rathenau Instituut (2017). De slimme stad in de praktijk, https://www.rathenau.nl/nl/digitale-samenleving/de-slimme-stad-de-praktijk.
• Remake, buro voor architectuur (2017). ZorgHub. Thuis in de wijk. Utrecht: Remake
• Erik Uitenbogaard (2018) Ontbite. Utrecht: Cartesius Museum.
• Erik Uitenbogaard en Rob Stolte, red. (2015). Actieve stedeling. Een zoektocht naar de stad als samenwerkplaats. Utrecht: Cartesius Museum.
• Jan-Willem Wesselink (2017). Hoe internet de stad niet verandert en ondertussen toch alles anders wordt. Amersfoort: Future City Foundation.
• Edwin van der Zalm (2018), Opgesloten in het digitaal domein. https://www.linkedin.com/pulse/opgesloten-het-digitaal-domein-edwin-van-der-zalm.

UTRECHTSE FONDSEN: AFWIJZEND OVER HET KENNISFESTIVAL
De Utrechtse fondsen Fentener van Vlissingen Fonds, Initiatievenfonds Gemeente Utrecht en KfHein Fonds hebben om uiteenlopende redenen het kennisfestival niet gesteund.
Giep Hagoort, co-programmeur, geeft zijn persoonlijke observatie weer:
Wat je kunt zien is een groot gebrek aan kennis bij de fondsen als het gaat om de slimme stad. Deze fondsen hebben geen idee hoe belangrijk het is om gewone Utrechters bij de vormgeving van zo’n stad te betrekken. Door het uitblijven van steun is het bereik van het festival beperkt gebleven. Maar de bezoekers van het festival, waaronder de tientallen deelnemers aan de Smartphone Free tuinen van Utrecht Natuurlijk, hebben het ongelijk van de fondsen overduidelijk aangetoond. Een gemiste kans zogezegd. Maar we gaan met de fondsbesturen in gesprek om het gebrek aan kennis binnen hun organisatie om te zetten in een pro-actief en vernieuwend beleid. Ook om in Utrecht met elkaar toch de volgende stap te kunnen zetten.

Met dank aan



deelnemers, kunstenaars, inleiders, trainers, moderatoren, conservatoren en de organisaties die het kennisfestival mogelijk hebben gemaakt: ASOM, Casco, EBU, Gemeente Utrecht, Go APE!, HKU Lectoraat Kunst en Professionalisering, Hof van Cartesius, Hogeschool Utrecht, Provincie Utrecht, Remake Buro voor Architectuur, Stichting Ateliers 16X/Staalhouwerij, SETUP, Stichting Jouw wijk, mijn wijk, Stichting Kunst en Management, Stichting Utrecht Natuurlijk, Universiteit Utrecht, Via Traiectum, en de Werkspoorkathedraal.

Seminar op aanvraag: Werkspoorkathedraal, van industrieel verval tot toonaangevende, creatieve hotspot



Het Cartesius Museum heeft aan de wieg gestaan van de creatieve transformatie van het Werkspoorkwartier. Begonnen in een vervallen fabriekruimte van Werkspoor heeft het museum de afgelopen jaren gewerkt aan het tot ontwikkeling brengen van het gebouw en het gebied erom heen. Met conservatoren, kunstenaars en creatieve ondernemers in een hoofdrol. Momenteel is het gebouw als de Werkspoorkathedraal in handen van een creatief ondernemer en zijn op diverse plekken van het Werkspoorkwartier nieuwe (bouw)projecten van start gegaan. Het Cartesius Museum richt zich intussen op een regionaal en nationaal bereik van de gebiedskennis via publicaties, presentaties, seminars, zomerscholen en kennisfestivals.
Erik Uitenbogaard, hoofdconservator, en Giep Hagoort, conservator, organiseren vanuit de Cartesius Museum University op verzoek een eendagsseminar waarbij de ervaringen vanuit de Werkspoorkathedraal ingezet worden voor de eigen plannen van de opdrachtgever dan wel deelnemers. Ook verzorgt de Cartesius Museum University thematische masterclasses in samenwerking met Hanke Drop, docent-onderzoeker Hogeschool Utrecht, en conservatoren. Neem contact op met Erik Uitenbogaard over de diverse mogelijkheden:

Email

Nieuw: Utrechtse Raad voor Artistieke Data Ontregeling (URADO)



Met als vertrekpunt de resultaten van het kennisfestival Utrecht Creatieve en Sociale Slimme Stad hebben creatief professionals het initiatief genomen om een Utrechtse Raad voor Artistieke Data Ontregeling (URADO) op te richten. De raad stimuleert artistieke interventies bij de bouw van Utrecht als slimme stad. De raad geeft daarnaast gevraagd en ongevraagd impulsadviezen aan kennisinstellingen, maatschappelijke organisaties en het bedrijfsleven. URADO wordt voorlopig geleid door een driehoek. Giep Hagoort treedt op als stratego digitalis, Erik Uitenbogaard zoemt als commissario Art Y Data in op artistieke interventies en Hanke Drop vervult de rol van stimularis creatizone. URADO is bereikbaar via www.cartesiusmuseum.org. DURADO zal ook actief betrokken zijn bij de CAMU-buitendag van vrijdag 21 juni 2019.

Colofon



Realisatie, redactie en publicatie digitale uitgave: Cartesius Museum, Hanke Drop, Giep Hagoort, Erik Uitenbogaard
Logistiek en draaiboek: Constance Uitenbogaard, Via Traiectum
www.cartesiusmuseum.org
Het volledige programma van het CAMU-kennisfestival is te raadplegen via onderstaande link.

Volledig programma

Voor contact:
Erik Uitenbogaard, post@cartesiusmuseum.nl, M 0615633552
Laatst bijgewerkte versie: 30 augustus 2018.